༄༅༎མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་ལ་བརྩེ་བ་འཆིང་མཁན་ཞིག་གི་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་མི་ཚེ་དང་རྩ་ཆེ་བའི་ཤུལ་བཞག་བསམ་བློ།
——མཁས་དབང་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་སྐུ་གཤེགས་ནས་ལོ་འཁོར་སུམ་ཅུ་འདས་པའི་རྗེས་དྲན།
གུ་དྲག
༡༩༩༠ལོའི་ཟླ་༡ཚེས་༨ཉིན། བོད་ཀྱི་མཁས་དབང་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་ལ་སྙུང་གཞི་ལྗིད་མོ་ཞིག་ཕོག་པའི་གནས་ཚུལ་ཐོས། སྐབས་དེར་ངས་ཅོ་ནེ་རྫོང་གི་རྫོང་དཔོན་གཞོན་པའི་འགན་ཙམ་ཁུར་ཡོད་ལ། གནས་ཚུལ་དེ་ཐོས་འཕྲལ་ཆེད་དུ་ཅོ་ནེ་ནས་རྒན་ལགས་ལ་ལྟ་རུ་སོང་། ལམ་བར་དུ་སེམས་རྣལ་དུ་ཕབ་ནས་རྒན་ལགས་མགྱོགས་མྱུར་དུ་སངས་དྲག་ཡོང་བའི་སྨོན་འདུན་ཞུས་པ་དང་། རྒན་ལགས་ཀྱི་སྙུང་གཞི་དྲག་རྗེས་ཁོང་ཅོ་ནེ་རྫོང་དུ་གདན་དྲངས་ནས་རྫོང་ཡོངས་ཀྱི་དགེ་རྒན་གསབ་སྦྱོང་འཛིན་གྲྭར་བོད་ཡིག་སྐོར་གྱི་སློབ་ཁྲིད་གནང་དུ་བཅུག་ནས་མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་རིག་གནས་རྒྱུད་འཛིན་དར་སྤེལ་དང་། མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་སློབ་གསོའི་ལས་དོན་ལ་མཛུབ་ཁྲིད་གནང་དུ་འཇུག་དགོས་པའི་སྐོར་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱས། རླངས་འཁོར་ནས་མར་བབས་མ་ཐག་རྒན་ལགས་ད་ནངས་ཞོགས་པའི་དུས་སུ་སྐུ་གཤེགས་པའི་གནས་ཚུལ་དེ་ཐོག་མདའ་བཞིན་བདག་གི་ཐོས་འཛིན་བརྒྱུད་དེ་གློ་སྙིང་གི་འཚམས་སུ་ཕོག་ཅིང་། དུས་སྐད་ཅིག་མ་དེར་བདག་གི་ཡིད་སེམས་ཐོག་གིས་གཏོར་ཅིང་མིག་དབང་གློག་གིས་བཅོམ་པ་ལྟར་གྱུར། ང་རང་ཅི་བྱ་གཏོལ་མེད་དུ་གྱུར་དེ་དྲན་པ་རབ་རིབ་ཀྱིས་ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་འབྲིང་རིམ་སློབ་གྲྭར(དེ་སྔའི་ཀན་ལྷོ་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ)སོང་ནས་རྒན་ལགས་ཀྱི་སྐུ་གདུང་མདུན་དུ་ཡུན་རིང་ལ་མྱ་ངན་ཞུས། ཨ་ཙི། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་པ་གྲགས་ཅན་ཞིག ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་མཁས་དབང་ཞིག སློབ་གསོའི་ལས་རིགས་ཀྱི་ཆེད་མཁས་གྲགས་ཅན་ཞིག་འདི་ལྟར་བྲེལ་འཚུབ་ངང་ང་ཚོ་དང་བྲལ་ནས་ཕེབས་སོང་ཨང་། ངའི་ཡིད་ཀྱི་གཏིང་རོལ་ན་གནས་བའི་སྐྱོ་གདུང་དང་འཛད་མཐའ་མེད་པའི་ཕྱིར་དྲན་ཡོད་ཚད་སྨྲ་བསམ་བརྗོད་འདས་ཀྱི་དྲན་ཤེས་ལས་མ་འདས།
༡༩༩༠ལོའི་ཟླ༡ཚེས༨ནི་སྐྱོ་གདུང་གིས་ཁེངས་ཤིང་བརྗེད་དཀའ་བའི་ཉིན་མོ་ཞིག་ཡིན། སྐད་ཅིག་ཙམ་གྱིས་མི་ལོ་སུམ་ཅུ་འདས་ནའང་ང་ཚོས་རྟག་ཏུ་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ཀྱིས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་མི་རིགས་རིག་གནས་དང་སློབ་གསོའི་ལས་དོན་ལ་བཅངས་པའི་སྙིང་སྟོབས་དང་། འགྱུར་བ་མེད་པའི་བརྩེ་སེམས། ཡིད་དབང་འཕྲོག་པའི་མི་གཤིས་དང་བླ་ན་མེད་པའི་རྟོགས་པ་སོགས་ལ་ཕྱིར་དྲན་བྱེད་ཐེངས་རེར། མི་རྣམས་རང་དབང་མེད་པར་ཡར་རྒྱས་དང་གཞན་ཕན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་འཁྲིད་བྱེད་ཀྱི་གཟུགས་མེད་སྟོབས་ཤུགས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
དང་པོ། བློ་རྩེ་གཅིག་སྒྲིམ་གྱིས་མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་ལ་གཞོལ་བའི་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་མི་ཚེའི་ལེའུ།
བོད་ཀྱི་རིག་གནས་པ་གྲགས་ཅན་དང་། ཡིག་གཟུགས་མཁས་པའི་དབང་པོ། སློབ་གསོའི་ཆེད་མཁས་པ་གྲགས་ཅན་སོགས་སུ་བགྲང་འོས་པའི་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ནི། སྤྱི་ལོ1928ལོར་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་བསང་ཆུ་རྫོང་འབོ་ར་ཞང་ལོ་བུ་ཐང་སྡེ་བ་རུ་སྐུ་འཁྲུངས། ཆུང་དུས་ནས་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཤེས་རབ་དང་བློ་གྲོས་ཀྱི་མཁྱེད་དཔྱོད་ཡངས་པ་མ་ཟད། སྔོན་བསགས་ཀྱི་ལས་འབྲེལ་ཟབ་མོས་དགོངས་ལོ་བཅུ་གཅིག་ལ་སོན་སྐབས་བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་གྱི་ཐོས་བསམ་གླིང་ནས་ཆོས་སྒོར་ཞུགས་ཤིང་སློབ་གཉེར་མཛད། ༡༩༤༢ལོར“རྒྱལ་བཙུགས་བླ་བྲང་གཞོན་སྐྱེ་བླ་སྤྲུལ་ལས་རིགས་སློབ་གྲྭར”ཞུགས་ནས་བགྲང་བྱ་དྲུག་གི་རིང་ལ་དེང་རབས་སློབ་གསོའི་བདུད་རྩི་ཅི་དགར་བཞེས། རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་གིས་སྔ་རྗེས་སུ་མཁས་དབང་དམུ་དགེ·བསམ་གཏན་རྒྱ་མཚོ་སོགས་ཀྱི་སྐུ་མདུན་དུ་ནང་བསྟན་རིག་གཞུང་བཀའ་པོད་ལྔ་གཙོ་བྱས་པའི་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དང་ཡིག་གཟུགས་སོགས་ལ་ལོ་མང་པོར་སློབ་གཉེར་མཛད། རིག་གནས་ཤེས་བྱ་དང་། ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་གཞུང་ལུགས་སམ་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ལག་ལེན་ལ་བློ་རྩེ་གཅིག་སྒྲིམ་གྱིས་བརྩོན་ཞིབ་བྱས་ཤིང་། ཁོང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་བློ་གྲོས་དང་དཀའ་སྤྱད་འབད་བརྩོན་གྱི་སྙིང་རུས་ལ་བརྟེན་ནས་ནང་བསྟན་རིག་པའི་གནས་ལ་ནང་བྱན་ཆུད་པ་མ་ཟད། ཡིག་གཟུགས་ལག་ལེན་གྱི་ཆུ་ཚད་མཐོ་པོར་སླེབས་པས་བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་གྱི་སྐྱབས་རྗེ་ཀུན་མཁྱེན་འཇམ་དབྱངས་བཞད་པ་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་དཔལ་བཟང་པོའི་བསྔགས་བརྗོད་ཀྱི་མེ་ཏོག་ཡང་ཡང་ཐོར་ལ། སྤྱི་ལོ་༡༩༤༨ལོར་བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་གྱི་དྲུང་ཆེའི་ལས་འགན་སྐྱོན་ནས་སྙན་གྲགས་ཕྱོགས་བཞིར་ཁྱབ།
ཀྲུང་གོ་གསར་པ་དབུ་བརྙེས་རྗེས་ཀྱི་སྤྱི་ལོ༡༩༥༣ལོར་ཁོང་ཉིད་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལས་ཀར་ཞུགས་དེ་ཀྲུང་གོ་གསར་པའི་དངོས་གཞིའི་ལས་ཚན་དུ་གྱུར་ནས་སྲིད་གྲོས་བསང་ཆུ་རྫོང་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཨུ་ཡོན་དང་དྲུང་ཆེ་གཞོན་པའི་འགན་གཅིག་ལྕོགས་སུ་བཞེས་པ་དང་འབྲེལ། ཀན་ལྷོ་ཁུལ་དམངས་ཨུའི་དྲུང་ཡིག་ཁྲུའུ་ནས་ཕྱག་ལས་གནང་བ་རེད།
ཁོང་གི་དམིགས་བསལ་གྱི་གྲལ་རིམ་དང་ལས་ཐོབ་ཀྱི་དབང་གིས་རིམ་བྱུང་ཆབ་སྲིད་ལས་འགུལ་ཁྲོད་དུ་དྲང་བདེན་མ་ཡིན་པའི་ལྟ་སྟངས་དང་མནར་གཅོད་སྣ་ཚོགས་མྱོང་དགོས་པ་བྱུང་ནའང་། ཁོང་གིས་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྐུ་ཚེ་གང་པོའི་སེམས་ཤུགས་དང་བློ་གྲོས་ཡོད་ཚད་མི་རིགས་རིག་གནས་དང་སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་ལ་ལེགས་སྐྱེས་སུ་ཕུལ།
ཏང་གི་སྐབས་བཅུ་གཅིག་པའི་ཀྲུང་ཨུ་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་གསུམ་པའི་ཐོག་དངོས་ཐོག་བདེན་འཚོལ་དང་ཟིང་བཅོས་ཡོ་བསྲང་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། “གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་གཙོ་བོར་འཛིན་པའི”ནོར་འཁྲུལ་གྱི་ལམ་ཕྱོགས་མཇུག་བསྒྲིལ་ཞིང་། དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་ལྟེ་བར་བཟུང་ནས་བསྒྱུར་བཅོས་སྒོ་འབྱེད་ལག་བསྟར་གྱི་དུས་སྐབས་གསར་བར་སླེབས། ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་མི་རིགས་སྲིད་ཇུས་དང་ཆོས་ལུགས་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་བྱས་པ་དང་བསྟུན། རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོའི་སྙིང་སྟོབས་རྒྱ་ཆེར་འཕེལ་ཞིང་། མི་རིགས་རིག་གནས་དང་སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་ལ་གཞོལ་འདོད་ཀྱི་སེམས་ཤུགས་དང་སྤྲོ་སེམས་བླ་ལྷག་ཏུ་རྒྱས་པས། ༡༩༨༠ལོ་ནས་བཟུང་སློབ་གསོ་དང་སློབ་ཁྲིད་ཀྱི་ལས་ཀའི་འགན་དངོས་སུ་དང་ལེན་བྱས་ནས་དུས་རབས་དང་མི་རིགས་ཡར་རྒྱས་ལ་བྱས་རྗེས་ཆེན་པོ་བཞག་པ་རེད། ཁོང་གིས་སྔ་རྗེས་སུ་ཀན་ལྷོ་མི་རིགས་སློབ་གྲྭའི་མཐོ་རིམ་འཆད་ཁྲིད་དགེ་རྒན་དང་། སྲིད་གྲོས་ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཨུ་ཡོན་དང་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན། ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་ལས་འཛིན། སྲིད་གྲོས་ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོངས་ཁུལ་གྱི་ཀྲུའུ་ཞི་གཞོན་པ། ཀན་ལྷོའི་མི་རིགས་སློབ་གྲྭའི(རྗེས་ཀྱི་ཀན་ལྷོའི་བོད་རིགས་འབྲིང་རིམ་ཆེད་གཉེར་སློབ་གྲྭ)སློབ་སྤྱི་གཞོན་པ་དང་མཚན་འཛིན་སློབ་སྤྱི་སོགས་དང་། དེ་མིན་ཁུལ་སློབ་གསོ་དང་ཡིག་སྒྱུར་ལས་རིགས་ལག་རྩལ་གོ་གནས་དཔྱད་ཞིབ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་དང་། ཀན་སུའུ་ཞིང་ཆེན་སློབ་གསོ་ཐིན་འབྲིང་རིམ་ཆེད་ལས་ལག་རྩལ་གོ་གནས་དཔྱད་ཞིབ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་རིག་གནས་ཚན་ཁག་དཔྱད་བསྡུར་ཚོགས་ཆུང་གི་ཁོངས་མིའི་ལས་འགན་སོགས་བཞེས་པ་མ་ཟད། ཁོང་གི་རིག་གཞུང་ཆུ་ཚད་དང་ཀུན་སྤྱོད་རྩོམ་ཡིག་གི་མཚན་སྙན་ལ་བརྟེན་ནས་ཀྲུང་གོའི་བོད་བརྒྱུད་མཐོ་རིམ་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་གི་ཞིབ་འཇུག་པ་དང་དེ་སྔའི་གཙོས་མི་རིགས་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭའི(ད་ལྟའི་ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དགེ་འོས་སློབ་གླིང་གི)དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་བ་སོགས་ཀྱི་ལས་འགན་ཡང་གཅིག་ལྕོགས་སུ་བཞེས་ཡོད།
རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོས་སྐུ་ཚེ་ཧྲིལ་བོར་བློ་རྩེ་གཅིག་བསྒྲིམས་ཀྱིས་ཤེས་རིག་ཞིབ་འཇུག་དང་རྩོམ་འབྲིའི་ལས་ལ་གཞོལ་ཞིང་། བོད་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་དར་སྤེལ་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ཆེད་དཀའ་སྤྱད་འབད་བརྩོན་གྱི་རྒྱུན་ལྷོད་མ་མྱོང་ལ། རང་ཉིད་ཀྱི་བདེ་སྡུག་དང་ཤི་གསོན་ལ་འཛེམས་དོག་བྱས་མ་མྱོང་། ཁོང་གི་ཤ་རུས་རྐང་གསུམ་གྱི་བར་ན་རྒྱུ་བ་ནི་རྒན་རབས་ཤེས་ཡོན་པའི་བདེན་འཚོལ་དང་། ཧུར་བརྩོན། འཚོལ་སྙེགས། བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་བཅས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་གི་གཤིས་རྒྱུད་ལྡན་པའི་ཟུངས་ཁྲག་དྲོན་མོ་དེ་ཡིན། ཁོང་གི་གསུང་ཚིག་རེ་རེ་དང་བརྩམས་ཆོས(སྤེལ་བ་དང་པར་སྐྲུན་བྱས་པ་ཉུང་ཤས་ཡིན)རེ་རེའི་ཚིག་ཟུར་དུ་གནས་པ་ནི་ལོ་རྒྱུས་དང་མི་རིགས་ལ་བཞག་པའི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཤུལ་བཞག་གི་རིག་གནས་དང་བསམ་བློ་དེ་ཡིན་འདུག རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོས་ཞུ་དག་གནང་པ་དང་རྩོམ་སྒྲིག་བྱས་པ། རྩོམ་འབྲི་གནང་མྱོང་བའི་ཕྱག་རྩོམ་ལ《ཨ་མདོའི་ཆོས་སྲིད་ལོ་རྒྱུས》དང་། 《བོད་རྒྱ་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ》 ། 《བླ་བྲང་དགོན་པའི་ལོ་རྒྱུས》 ། 《ཉེ་རབས་རིག་གནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལྟེ་བ》 ། 《བོད་ཡིག་གི་རྣམ་གཞག་མདོར་བསྡུས》 ། 《བརྒྱུད་ལྡན་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་བློ་གསལ་སྤྱི་ནོར།》སོགས་ཞིང་ཆེན་ཕྱི་ནང་དུ་སྐད་གྲགས་ཆེ་ལ། གཙོ་སྐྱོང་རྩོམ་སྒྲིག་གནང་བའི《འབྲིང་རིམ་ཆེད་གཉེར་སློབ་གྲྭའི་བོད་ཡིག་བསླབ་གཞི》 ཞེས་པ་དེར་ཞིང་ཆེན་དང་ལྗོངས་ཞིང་ལྔའི་བོད་ཡིག་སློབ་དེབ་རྩོམ་སྒྲིག་ཞུ་དག་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་ཞིབ་བཤེར་གཏན་འབེབས་བྱས་པ་བརྒྱུད། ལྗོངས་ཞིང་ལྔའི་འབྲིང་རིམ་ཆེད་གཉེར་བསླབ་གཞིར་དངོས་སུ་བེད་སྤྱོད་བཏང་། གྲུབ་འབྲས་ལ་ལར་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་ཞིང་ཆེན་དང་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་བཅོ་ལྔའི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གི་དཔེ་དེབ་བྱ་དགའ་ཐོབ། ལ་ལར་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སློབ་གྲྭ་འབྲིང་ཆུང་གི་བོད་ཡིག་སློབ་དེབ་ཞིབ་བཤེར་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་གདེང་འཇོག་བཟང་པོ་ཐོབ་ཡོད། རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོས་བརྩམས་གནང་མཛད་པའི་རྩོམ་ཡིག་དག་ལ་བསམ་བློ་གཏིང་ཟབ་ཅིང་། བརྩེ་བའི་རྒྱུན་རིང་བ། གཏན་ཚིགས་ཚགས་དམ་པ། བརྗོད་བྱ་འབུར་དུ་ཐོན་ལ་རྗོད་བྱེད་གོ་སླ་བ། བཀླགས་ན་མི་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་ཕན་པ་འབྱུང་བ་སོགས་ཀྱི་དགེ་མཚན་དུ་མ་འདུས་ཡོད།
ཁོང་ནི“མི་རིགས་སློབ་གསོའི་མཁས་ཅན”ཞིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་མི་རིགས་སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་ལ་གཞོལ་ཞིང་། མི་རིགས་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆེད་དུ་སེམས་ཤུགས་ཡོད་རྒུ་ཕུལ་ཞིང་། ངང་རིང་སུན་མེད་ཀྱི་སློབ་གསོའི་གཤིས་ཀ་ལས་མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་ཕྱོགས་ཀུན་དུ་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་འབོར་ཆེན་ཞིག་གསོ་སྐྱོང་གནང་ཡོད་ཅིང་། ལྷག་པར་དུ་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་ཐད་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་གྱི་ཕྱི་རབས་རྒྱུད་འཛིན་པ་གང་མང་ཞིག་དངོས་བརྒྱུད་ཅི་རིགས་ཀྱི་ལམ་ནས་གསོ་སྐྱོང་བྱས་ཏེ། མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་བར་ལེགས་སྐྱེས་གལ་ཆེན་ཕུལ་ཡོད་པ་སོགས་ལས་ཁོང་གི་མི་རིགས་སློབ་གསོ་མཁས་ཅན་གྱི་སྣང་བརྙན་དེ་གསལ་ལེར་མཐོང་ཐུབ། ཁོང་གི་རིན་བྲལ་གྱི་ལེགས་སྐྱེས་དེ་དག་《ཀན་སུའུ་སློབ་གསོ་མི་སྣའི་མཚན་ཐོ》དུ་བཅུག་ཡོད།
གཉིས། མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་བ་ཆེན་མོ་ཞིག་གི་བསམ་བློའི་ཉམས་འགྱུར་དང་ཡིད་དབང་འཕྲོག་པའི་མི་གཤིས་ལ་ངེས་ཤེས་ཀྱི་གོ་སྐབས་རེག་པ།
མ་གཞི་ང་རང་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་ཐད་ནས་ལྷན་སྐྱེས་དང་ཤེས་རབ་དབུལ་པས་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོའི་ཡིག་གཟུགས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་སློབ་གསོ་རེག་པའི་གོ་སྐབས་མ་བྱུང་ནའང། “མི་རིགས་ཀྱི་མཚན་རྟགས”ལས་ཐོན་པའི་ཐུན་མོང་གི་ལས་དབང་དང་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་དབང་གིས་ང་རང་རྒན་ལགས་ཀྱི་ཡིད་མཚོར་ཞུགས་ཤིང་། ཐུན་མོང་གི་མི་རིགས་སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་ལ་བརྟེན་ནས་ཡུན་རིང་ཞིག་ལ་ཡིད་སྨོན་བྱེད་ཡུལ་དུ་གྱུར་བའི་རྒན་ལགས་དང་དངོས་སུ་འབྲེལ་འདྲིས་བྱ་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་བྱུང་། དེ་ནས་བཟུང་ངེད་གཉིས་ཆ་མེད་ནས་ཆ་ཡོད་དང་། ཆ་ཡོད་ནས་རྒྱུས་མངའ་ཡོད་པའི་འཕེལ་རིམ་ཁྲོད་བདག་ལ་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་གི་འཛད་མཐའ་མེད་པའི་ཐུགས་ཁུར་དང་ཡིད་ཆེས་ཐོབ་མྱོང་།
རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ཀྱིས་བདག་ལ་ལོ་མང་པོར་བཀའ་སློབ་གནངས་བ་མ་ཟད། གཞོན་རབས་ལ་ཐུགས་ཁུར་དང་བྱམས་བརྩེའི་བདུད་རྩི་ཕངས་མེད་དུ་བསྩལ་བའི་མཛད་སྤྱོད་དམ། མི་རིགས་རིག་གནས་དང་སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་ལ་བཅངས་པའི་སྙིང་སྟོབས། ཀུན་སྤྱོད་རྩོམ་ཡིག་གི་ཡིད་དབང་འཕྲོག་པའི་མི་གཤིས་བཟང་བོ་སོགས་ཀྱིས་བདག་གི་མི་ཚེ་ལ་བག་ཆགས་ཟབ་མོ་བཞག འདི་ནི་ང་རང་ཁོང་དམ་པ་མཆོག་ལ་དགའ་མགུ་ཡི་རང་དང་མོས་གུས་ཚད་མེད་སྐྱེས་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཡིན།
“མི་རིགས་སློབ་གྲྭའི་ངོ་བོ་དང་གསོ་སྐྱོང་གི་དམིགས་ཚད་གཏན་འབེབས་ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ། སླད་ཕྱིན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སློབ་བསྡུའི་སྒྲིག་སྲོལ་ལ་བརྩི་སྲུང་ཞུ་བའི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་འོག་བོད་སྐད་ཡིག་གི་ལམ་ནས་རྒྱུགས་སྤྲོད་མཁན་གྱི་སློབ་མ་དག་ལ་ཆ་རྐྱེན་ཡངས་བོར་བཏང་ནས་སློབ་མ་བསྡུ་གང་ཐུབ་བྱ་དགོས”ཞེས་པའི་མིག་རྒྱང་རིང་ལ་གོ་བ་ཟབ་པའི་གསུང་བཤད་དེ་དག་ནི་ཀན་ལྷོ་མི་རིགས་སློབ་གྲྭའི་སློབ་སྤྱི་གཞོན་པའི་འགན་འཁུར་མཁན་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ཀྱིས་༡༩༨༢ལོའི་ཟླ༤བར་ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་སློབ་གསོའི་ལས་དོན་ཚོགས་འདུའི་སྟེང་གི་གཏམ་བཤད་ནང་དོན་ཡིན། སྐབས་དེ་དུས་ང་རང་ཅོ་ནེ་རྫོང་ཉིན་པ་ཞང་ལོ་དགུའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཞག་སྡོད་སློབ་གྲྭའི་སློབ་སྤྱི་ཡིན་པའི་ངོས་ནས་ཐེངས་དེའི་ཚོགས་འདུར་ཞུགས་ཡོད་ལ། ངས་ཡུན་རིང་ཡིད་སྨོན་བྱས་ཡོད་པའི་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ལ་ཐེངས་དང་པོར་མཇལ་ཐུབ་པ་བྱུང་། རྒན་ལགས་ཀྱི་གསུང་བཤད་ཀྱིས་ང་ལ་བློ་སྒོ་ཕྱེ་བ་དང་། རྒན་ལགས་ཀྱི་བཞད་དགོངས་དེ་མི་རིགས་སློབ་གྲྭའི་སློབ་གཉེར་ཀྱི་རྩ་དོན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
ཚོགས་འདུའི་རིང་ལ། རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ང་ཚོ་དང་མཉམ་དུ《ཀྲུང་གུང་ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཨུ་དང་ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་མི་རིགས་སློབ་གསོ་འཕེལ་རྒྱས་ཧུར་ཐག་གཏོང་རྒྱུའི་སྐོར་གྱི་གཏན་འབེབས》དང《ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་བོད་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆུང་འབྲིང་གི་ཚོད་ལྟའི་ལས་དོན་སྲོལ་ཡིག》སོགས་ལ་གྲོས་བསྡུར་དང་བཟོ་བཅོས་གནང་བའི་བྱེད་སྒོ་ལ་ཞུགས། དགེ་རྒན་གྱི་གཏམ་གླེང་དང་བྱ་སྤྱོད་ཚང་མའི་ཐོག་ནས་མི་རིགས་ལ་དགའ་ཞེན་བྱེད་པ་དང་། ལས་ཀར་འགན་འཁུར་བ། བློ་མཐུན་བར་ལ་ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་བྱེད་པ། ཕྱི་རབས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་ལ་སྤྲོ་སེམས་ཆེ་བའི་སྤྱོད་བཟང་དག་གིས་ང་ལ་སེམས་འགུལ་ཆེན་པོ་ཐེབས་སུ་བཅུག་ལ། བདག་གིས་ཀྱང་སེམས་གཏིང་ནས་ངེས་པར་དུ་རྒན་ལགས་ནང་བཞིན་བླ་ན་མེད་པའི་མི་རིགས་སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་ལ་གཞོལ་དགོས་པའི་སེམས་ཐག་བཅད་མྱོང།
“བོད་རིགས་སྔོན་ཐོན་མི་རིགས་ཀྱི་གྲལ་དུ་ཚུད་ཅིང་།དར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་གཏོང་བའི་མིག་རྒྱང་རིང་ཤོས་ཀྱི་བྱེད་ཐབས་ནི་མི་རིགས་སློབ་གསོ་འཕེལ་རྒྱས་དང་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་གསོ་སྐྱོང་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན” ཞེས་སེམས་པའི་གཏིང་རོལ་ནས་ཐོན་པའི་གསུང་ཚིག་དང་། རིན་ཆེན་གསེར་ཞུན་ལྟ་བུའི་བསམ་བློ་དེས་ང་ལ་བློ་སྒོ་ཆེ་ཆེར་ཕྱེ་ཞིང་། མི་རྣམས་ལ་བསམ་བློའི་ཕྱོགས་སྟོན་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་འཛུགས་རྒྱུའི་ཐད་ལ་གོ་དཀོན་ཡིད་འགུག་གི་ནུས་པ་གལ་ཆེན་ཐོན་ཡོད། ཕྱིས་སུ་ང་སློབ་གྲྭའི་འགོ་འཛིན་གྱི་ལས་གནས་སུ་ཞུགས་པ་ཡིན་ནའང་འདྲ། ཁུལ་དང་རྫོང་གི་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཁག་གི་འགོ་ཁྲིད་གཉེར་སྐབས་ཡིན་ནའང་འདྲ། རྒན་ལགས་ཀྱི་བཀའ་སློབ་དེ་སེམས་ནས་བོར་མ་མྱོང་ལ། ལག་ལེན་བྱེད་གང་ཐུབ་བྱས་ཏེ་མི་རིགས་སློབ་གསོ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་བསམ་བློའི་ངོས་ཟིན་ཇེ་ཟབ་འགྲོ་བར་འབད་པ་བྱས་པ་ཡིན། ལག་ལེན་ཁྲོད་ར་སྤྲོད་བྱུང་བ་ནི་རྒན་ལགས་ཀྱི་སྡོམ་ཚིག་དེ་ཡང་དག་འཁྲུལ་མེད་དུ་ངེས་ཏེ། མི་རིགས་དར་རྒྱས་གཏོང་དགོས་ན་སློབ་གསོ་སྔོན་ལ་སྤེལ་དགོས།
༡༩༨༤ལོའི་ཟླ༥བར་ཅོ་ནེ་རྫོང་རིག་སློབ་ཅུས་ཀྱི་གཙོ་འགན་འཁུར་བཞིན་པའི་ང་སླར་ཡང་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་དང་མཉམ་དུ་ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་སློབ་གསོའི་ཚོགས་འདུ་ལ་ཞུགས། དེའི་རིང་དུ་ངས་བློ་རྩེ་གཅིག་སྒྲིམ་ངང་རྒན་ལགས་ཀྱི་བཀའ་སློབ་ལ་ཉན་པ་དང་ལྷག་བསམ་ཟོལ་མེད་ཀྱི་ངང་བསམ་པའི་བརྩེ་དུང་སྤེལ་རེས་བྱས་ཏེ་ཚོགས་ཞུགས་མི་སྣ་རྣམས་དང་མཉམ་དུ《ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ལོ་བཅུ་གཉིས་ལམ་ལུགས་ཀྱི་བོད་རིགས་སློབ་གྲྭ་འབྲིང་ཆུང་གི་སློབ་ཁྲིད་འཆར་གཞི》ལ་གྲོས་བསྡུར་དང་བཟོ་བཅོས་བྱས་པ་ཡིན། མི་རིགས་སློབ་གསོ་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་ཐད་རྒན་ལགས་དང་རྗེས་འཇུག་བདག་ལ་ཐུན་མོང་གི་འདོད་ཕྱོགས་དང་གཅིག་མཐུན་གྱི་ལྟ་བ་མང་པོ་ཡོད་པ་དང་། རྒན་ལགས་ཀྱི་རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པའི་བསམ་བློ་དེས་ང་རང་གི་འདོད་ཕྱོགས་གཏིང་ཟབ་ཏུ་བཏང་ལ། ངའི་ན་གཞོན་གྱི་སྤྲོ་སེམས་དེས་རྒན་ལགས་ལ་སྤྲོ་བ་འཕེལ་དུ་བཅུག སྐབས་དེར་ངས་རྒན་ལགས་ཀྱི་མི་གཤིས་དང་ཀུན་སྤྱོད་ལ་རྒྱུས་ལོན་ཟབ་མོ་བྱུང་ཞིང་། རྒྱུས་ལོན་དེ་དག་གི་དབང་གིས་རྒན་ལགས་ལ་མོས་གུས་ཆེན་པོ་སྐྱེས། ཚོགས་འདུ་མཇུག་རྫོགས་པའི་ཉིན་དེའི་ཕྱི་དྲོར། ངས་བྱ་བ་དང་སློབ་སྦྱོང་ཁྲོད་ཀྱི་དོགས་གནད་ཁྱེར་ནས་ཡང་བསྐྱར་རྒན་ལགས་ཀྱི་ཁྱིམ་དུ་འཚམས་འདྲིར་སོང་། ཁོང་གིས་ང་ལ་དགའ་བསུ་ཞུ་ཞིང་གནད་དོན་ཅི་ཞིག་ཡོད་ན་ང་ཚོས་མཉམ་དུ་དཔྱད་བསྡུར་བྱས་ཆོག་ཅེས་པའི་གསུང་ཚིག་གི་འབྲུ་མ་རེ་རེས་བདག་གིས་རྒན་ལགས་ལ་མོས་གུས་ཚད་མེད་ཀྱི་དབང་གིས་བྱུང་བའི་འཇིགས་སྐྲག་གི་སྣང་བ་དག་རིམ་བཞིན་ཞུ་བར་བྱས་ཤིང་། ཞི་ལྷོད་བག་ཕེབ་དང་ཐབས་མཁས་ཐུགས་རྗེ་ལས་བདག་གི་དོགས་གནད་ཀྱི་མདུད་པ་མ་ལུས་རིམ་བཞིན་གྲོལ་ཞིང་། བྱམས་དང་བརྩེ་བའི་སྒོ་ནས་སྐུལ་སློང་གི་ཚུལ་དུ་ང་ལ་གསུང་རྒྱུར།“ཁྱོད་ན་གཞོན་པ་ཡིན་པས་མིག་རྒྱང་རིང་སར་བསྲིངས་ནས་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་པ་དང་། བྱ་བ་ལེགས་པོར་སྒྲུབ་པ་དང་མཉམ་དུ། དཔེ་ཀློག་དམ་འཛིན་བྱས་ནས་ཡོན་ཏན་སྦྱོང་དགོས”བར་གསུངས་བ་ལས། ང་རང་ཡོན་ཏན་ལྡན་ལ་འཇོན་ཐང་ཆེ་བའི་ཤེས་ཡོན་པ་ངོ་མ་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་བར་རེ་བ་བཅངས་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ། ངས་རྒན་ལགས་ཀྱི་རིད་ཅིང་སྐམ་ལ་ངལ་དུབ་ཁུར་བའི་ཞལ་ལ་བལྟས་ཚེ། སྨྲ་བསམ་བརྗོད་འདས་ཀྱི་དུང་བ་ཟབ་མོ་ཞིག་གིས་ཡིད་ཀྱི་སྒོ་མོ་དྲག་ཏུ་བརྡུངས་ཤིང་། སེམས་བསམ་པའི་གཏིང་རོལ་ནས་སྟོབས་ཤུགས་ཤིག་ངང་གིས་རྒྱས་འོང་། ངའི་སེམས་གཏིང་ན་གནས་པའི་མདུན་སྐྱོད་ཀྱི་དཔའ་འབར་དེ་རྒན་ལགས་ཀྱིས་སྦར་ཞིང་རྒན་ལགས་ཀྱིས་རབ་ཏུ་འབར་བར་བྱས། ང་རང་རྒན་ལགས་དང་མཉམ་དུ་བསྡད་ན་དཔྱིད་རླུང་དང་གྲུ་ཆར་ལྟ་བུའི་བསིལ་འཇམ་ཚོར་ཐུབ་ལ། དོགས་པ་དང་བཀག་རྒྱ་མེད་པར་རང་གི་ལྟ་བ་ཅི་དགར་བརྗོད་པའི་གཏམ་གླེང་སྣ་ཚོགས་ལ་རོལ་ཐུབ། ཆུ་ཕྲན་རྟག་ཏུ་ཀུ་ཅོ་ཆེ།། རྒྱ་མཚོས་ཀུ་ཅོ་ག་ལ་སྒྲོག་ཞེས་པ་ནང་བཞིན་རྒན་ལགས་ཀྱིས་མི་གཞན་དང་ཁ་བརྡ་བྱེད་སྐབས། མཁས་པའི་སྙན་གྲགས་ཀྱི་སྒྲོབ་ཉམས་ཀྱིས་མ་གོས་པའི་ཞི་དུལ་དང་། གནད་སྨིན་པའི་ལྟ་བས་ཕྱུག་ཀྱང་གཞན་གྱི་སྐད་ཆར་ཉན་སྤྲོ་བ་མ་ཟད། དུས་རྒྱུན་དུ་འདྲ་མཉམ་དང་བྱམས་བརྩེའི་སྣང་བ་ཞིག་ཕ་རོལ་བོར་སྟེར་བར་བྱེད། རྒན་ལགས་ཀྱི་ཅུང་ཟད་མདུན་དུ་སྒུར་བའི་གཟུགས་ཉམས་དང་། གཟི་འོད་ལམ་ལམ་འཕྲོ་བའི་མིག་དབང་། ད་དུང་གཟབ་ནན་གྱི་རྣམ་འགྱུར་དེ་དག་འབུར་བརྐོས་ཞིག་དང་འདྲ་བར་ནམ་ཡང་ངའི་སེམས་ཀྱི་རྡོ་རིང་ལ་བརྐོས་ཡོད།
རྒན་ལགས་ཀྱིས་ང་དང་མཉམ་དུ་ལས་ཀ་བསྒྲུབ་པའི་རེ་བ་བཏོན་མྱོང་ལ། ངས་ཀྱང་རྒན་ལགས་ཀྱི་སྐུ་མདུན་ནས་བྱ་བ་བསྒྲུབ་པར་རེ་སྨོན་བཅངས་ནའང། རྩ་འཛུགས་ལ་དམིགས་བྱ་དང་བཀོད་སྒྲིག་གཞན་ཡོད་པས་ང་རང་རྒན་ལགས་ཀྱི་གམས་དུ་བཅར་ནས་ཁོང་གི་ཤེས་ཡོན་དང་སྤྱོད་བཟང་ལ་སློབ་སྦྱོང་དང་། ཁོང་གི་བཀའ་སློབ་ཀྱི་བདུད་རྩིར་ཅི་དགར་རོལ་བའི་གོ་སྐབས་བཟང་པོ་དེ་མ་རྙེད། ཡིན་ནའང་ངས་ནམ་ཡང་དགེ་རྒན་གྱི་བློ་རྒྱ་ཆེན་པོའི་དཔའ་སྤོབས་ལ་ཡིད་སྨོན་བྱེད་པ་དང་། ཕྱི་རབས་པ་གསོ་སྐྱོང་གི་སེམས་འདུན། སྒེར་སེམས་བྲལ་བའི་རང་གཤིས་སོགས་ལ་དེ་བས་ཡིད་སྨོན་བྱས། ལྷག་པར་དུ་མི་བཀོལ་སྐྱོད་ཀྱི་ཆ་ནས་ནམ་ཡང་གུ་དོག་གི་ས་ཁུངས་འདུ་ཤེས་དང་ཕྱོགས་ཞེན་གྱི་དྲི་མས་མ་གོས་པའི་དགོངས་བཞད་དེ་དག་ནི་ང་ཚོའི་མི་ཚང་མའི་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཡུལ་དུ་གྱུར། དེ་བས་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ནི་བདག་གི་ཡིད་སྨོན་བྱེད་སའི་མི་ཚེ་ཡི་དེད་དཔོན་དང་མིག་དཔེ་འཛིན་སའི་དར་ལྕོགས་མཐོན་པོ་དེ་ཡིན་སོང་།
སྐབས་དེར་ཁུལ་སྲིད་གྲོས་ཀྲུའུ་ཞི་གཞོན་པ་དང་ཀན་ལྷོའི་མི་རིགས་སློབ་གྲྭའི་མཚན་འཛིན་སློབ་གཙོའི་འགན་བཞེས་མཁན་གྱི་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོས། ༡༩༨༨ལོར་ཅོ་ནེ་རྫོང་ཉི་པའི་སློབ་གྲྭར་གཟིགས་ཞིབ་གནངས་ཤིང་། ཁོང་གིས་སྤྲོ་སེམས་རབ་ཏུ་འཁོལ་བའི་ངང་ནས་སློབ་གྲྭར་ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་ཕྱག་བྲིས་གནང་བ་མ་ཟད། སློབ་གྲྭར་སྔར་ལས་ལྷག་པའི་མཛད་རྗེས་ཐོབ་ཐུབ་པའི་སྐུལ་ལྕག་གནང་བ་རེད། རྒན་ལགས་ཀྱིས་སྐུ་ངལ་དང་ས་དེ་གའི་ངན་ངོན་གྱི་ཞག་སྡོད་ཆ་རྐྱེན་ལ་མ་འཛེམ་པར་སློབ་གྲྭ་ནས་ཉིན་གཉིས་ལ་ཞག་བཞུགས་གནང་ཞིང་། སློབ་གྲྭའི་མཐའ་འཁོར་གྱི་གྲོང་ཚོའི་འབྲོག་ཁྱིམ་དུ་ཕེབས་ནས་དམངས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དང་དམངས་སྲོལ་ལ་རྒྱུས་ལོན་ནན་མོ་བྱས་ལ། སློབ་གྲྭའི་གནས་ཚུལ་ངོ་སྤྲོད་དང་དགེ་བཟོ་བའི་བཞུགས་མོལ་ཚོགས་འདུ། སློབ་མ་རྣམས་དང་མཉམ་དུ་གཏམ་གླེང་བྱེད་སྒོ་སོགས་སྤེལ་བའི་རྗེས་སུ་སློབ་མའི་ཁྱིམ་བདག་དང་ཡུལ་མི། ས་གནས་ལས་བྱེད་པ་སྟོང་ཕྲག་གཅིག་ལ་ཉེ་བའི་ཚོགས་ཆེན་ཐོག་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོས་བརྩེ་སེམས་ཟབ་མོའི་སྒོ་ནས“ཁྱེད་ཚོའི་གནས་འདི་རང་བྱུང་ཁོར་ཡུག་མཛེས་པ་དང་། ནགས་ཚལ་སྟུག་པོ་དང་། སྔོ་ལྗང་གི་ནེའུ་གསེང་། དྭངས་གཙང་གི་ཆུ་བོ། དག་གཙང་གི་མཁའ་དབུགས་བཅས་ཡོད་པ་དང་། སློབ་གྲྭའི་མཐའ་འཁོར་དུ་བོད་རིགས་ཁོ་ན་འདུས་སྡོད་བྱས་ཡོད་པས། མི་རིགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་ལ་ལྷད་མེད་ལ། གྲོང་སྡེ་ཆེ་བ། གནས་ཡུལ་གཅིག་སྡུད་ཡིན་པ་འདི་འདྲ་ཞིག་བོད་ཁུལ་གྱི་ས་ཆ་གཞན་དག་ན་ཧ་ཅང་དཀོན་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་རེད།” “འདི་གའི་སྣོད་བཅུད་ཁོར་ཡུག་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པ་མ་ཟད། ལས་ལ་བརྩོན་ཞིང་བློ་གྲོས་ལྡན་པའི་འབྲོག་པ་དང་སྤྱང་གྲུང་ལྡན་པའི་བོད་རིགས་ལོ་ཆུང་བྱིས་པ་ཚོར་རང་ས་ནས་སློབ་གྲྭ་གཉེར་བ་དང་། མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་པ། མི་རིགས་ཡར་ཐོན་ཡོང་བ་བཅས་བྱས་ཚེ་མདུན་ལྗོངས་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པར་གདོན་མི་ཟ........” དགེ་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོས་མཁས་མཛངས་ལྡན་པའི་མིག་རྒྱང་ལ་བརྟེན་ནས་ང་ཚོའི་ཕ་ཡུལ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་དང་རིག་གནས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ། ས་བབས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མཐུན་རྐྱེན་ལ་དབྱེ་ཞིབ་དང་སྤྱི་སྡོམ་བྱས་པ་དེ་ནི་ང་ཚོའི་ཕ་ཡུལ་གྱི་མཛེས་སྡུག་ལྡན་པའི་མ་འོངས་ལ་ལུང་བསྟན་དང་འབྱུང་འགྱུར་ལ་རེ་བ་ཆེན་པོ་བཅོལ་ཡོད་པ་མཚོན་ཐུབ་པ་མ་ཟད། ཡུལ་མི་ཚོར་སྐུལ་ལྕག་དང་བློ་སྒོ་འབྱེད་པའི་སྐྱ་རེངས་ཞིག་དང་འདྲ། ལོ་ངོ་སུམ་ཅུ་ལྷག་གི་རྗེས་ཀྱི་དེང་འདིར་ཕ་ཡུལ་གྱི་མི་རྣམས་ཀྱིས་ད་དུང་བརྗེད་པར་དཀའ་བའི་འདས་དོན་དེ་ཡིད་ལ་དྲན་ཞིང་། མི་རྣམས་དཔའ་མཛངས་རྟུལ་ཕོད་ཀྱིས་མདུན་དུ་སྐྱོད་པར་སྐུལ་མ་གཏོང་བའི་སྟོབས་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
གསུམ། ཤེས་ལྡན་མི་སྣའི་སྙིང་སྟོབས་དེ་མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་རིག་གནས་ཟམ་མི་ཆད་པར་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་པའི་སྟོབས་ཤུགས་སུ་གྱུར་པ།
ལོ་སུམ་ཅུའི་སྔ་རོལ་དུ། སྙིང་རྗེ་མེད་པའི་སྙུང་གཞིས་མཁས་དབང་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོའི་སྐུ་སྲོག་འཕྲོག དུས་དེར་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་པ་གྲགས་ཅན་ཡི་དམ་ཚེ་རིང་གིས་རྒན་ལགས་ལ་མྱ་ངན་ཞུ་བའི་གློག་འཕྲིན་ནང་“དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་སྨྲ་བའི་གར་སྟེགས་ནས་འོད་ཏུ་འཚེར་བའི་མུ་ཏིག་ལྡོག་གཅིག་བཞུད་སོང”ཞེས་བྲིས་ཡོད། ངོ་མ། རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་སྐུ་གཤེགས་པ་ནི་བོད་ཀྱི་སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་ཁྲོད་ཤེས་ལྡན་གསོ་སྐྱོང་ལ་ངལ་བ་མེད་པའི་མུན་སེར་གྱི་སྒྲོན་མེ་ཞིག་གཟིམས་སོང་བ་ཡིན་ལ། རིག་གཞུང་ལས་རིགས་ནས་སྤྱོད་ཡོན་གཉིས་ལྡན་གྱི་མར་མེ་ཚེ་འབར་དེ་གཟིམས་སོང་བའང་ལས་ཡིན། མི་རིགས་རིག་གནས་བྱ་གཞག་ལ་མཚོན་ན་ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་བསྟན་པ་སླར་གསོ་གནང་མཁན་གྱི་དེད་དཔོན་ཞིག་གཤེགས་སོང་བ་ཡིན་ལ། སྐལ་ལྡན་རྗེས་སུ་འཛིན་པར་བྱམས་དང་བརྩེ་བའི་མངའ་བདག་ཞིག་བཞུད་སོང་བའང་ལས་ཡིན། རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོའི་མཛད་རྗེས་དག་ནི་མི་ཚེ་དང་བྱ་གཞག་ལ་ངོ་གནོང་མི་དགོས་ཤིང་། མི་རིགས་ལའང་ངོ་གནོང་མི་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་པས་མི་རྣམས་ཀྱིས་ནམ་ཡང་ཁོང་གི་སྐུ་དྲིན་ལ་དྲན་གསོ་ཞུ་ཞིང་སེམས་གཏིང་ནས་བརྗེད་མི་སྲིད།
རེད། མི་རིགས་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཞིག་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་བློ་གྲོས་དང་སེམས་ཤུགས་སྐྱེས་སུ་འབུལ་མཁན་ལ་མཚོན་ན། ཤི་བ་ནི་ཚེ་སྲོག་གི་མཇུག་རྫོགས་པ་མ་ཡིན་པར། མི་རྣམས་ཀྱིས་ཁོང་ལ་དྲན་གསོ་ཞུས་པ་དང་ཁོང་གིས་མི་རབས་རྗེས་མར་བཞག་པའི་བསམ་བློའི་ཤུལ་བཞག་ནི་ཁོང་གི་ཚེ་སྲོག་གི་རྒྱུན་མཐུད་ཅིག་མ་ཡིན་ནམ། རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ལགས་སྐུ་གཤེགས་པས་ང་ཚོར་ཚེ་སྲོག་གིས་གནང་པའི་དུས་ཚོད་སྐར་ཆ་རེ་རེར་ལྡབ་འགྱུར་གྱིས་གཅེས་སྤྲས་བྱས་ཏེ་འཚོ་བའི་གྲུབ་ཆ་ཡོད་ཚད་ལ་གཟི་འོད་དང་དྲི་ཞིམ་གྱིས་ཁེངས་པར་བྱ་དགོས་པའི་བློ་སྒོ་ཕྱེ་ཡོད།
གཅིག མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་རྟགས་མཚན་དང་བསམ་བློའི་ཤུལ་བཞག་ཡིན།
དགེ་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོས་མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་བའི་གཡུར་ཟའི་གྲུབ་འབྲས་དང་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་མི་ཚེའི་ལེའུ་ལ་བཀྲག་མདངས་འཚེར་བཞིན་ཡོད་ལ། དེ་ནི་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་སློབ་གསོ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མཚོན་རྟགས་གལ་ཆེན་དང་རང་རེའི་མི་རིགས་ཀྱི་རྩ་ཆེའི་བསམ་བློའི་ཤུལ་བཞག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
གཉིས་པ། རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་དང་མི་རིགས་གཞན་པའི་རིག་གནས་མཁས་མཆོག་གིས་མི་རིགས་དང་དུས་རབས་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས། རིག་གནས་རྒྱུ་ནོར་སོགས་ལ་བཞག་པའི་ཉམས་པ་མེད་པའི་ཤུགས་རྐྱེན།
ལོ་འདི་དག་གི་རིང་། མི་རྣམས་ཀྱིས་རང་འགུལ་ངང་ཁོང་ལ་དྲན་གསོའི་རྩོམ་ཡིག་འབྲི་བ་དང་། དྲན་གསོའི་ངོ་བོ་ལྡན་པའི་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་འགྲེམས་སྟོན་གཉེར་བ། རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཔྱད་གཞི་འཚོལ་བསྡུ་དང་ཞིབ་འཇུག། དྲན་གསོ་ཁང་འཛུགས་སྐྲུན་སོགས་ཀྱི་བྱ་ཐབས་སྤྱད་དེ་རྒན་ལགས་ཀྱི་སྐུ་ཚེ་གང་གི་བསམ་བློ་དང་། ཀུན་སྤྱོད་རྩོམ་ཡིག བསམ་བློའི་གོ་རྟོགས་བཅས་དང་དེ་བཞིན་ཡིག་གཟུགས་སྒྱུ་རྩལ་ལ་ཞིབ་འཇུག་དང་། མི་རིགས་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན། མི་རིགས་རིག་གནས་ཐད་ཀྱི་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་གསོ་སྐྱོང་སོགས་ཕྱོགས་མང་པོར་ལེགས་སྐྱེས་མངོན་གསལ་ཞིག་ཕུལ་བར་ང་ཚོས་དགའ་ཚོར་ཆེན་པོས་བསྔགས་བརྗོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད། སྤྱི་ལ་ཕན་པ་སྒྲུབ་པའི་བྱེད་སྒོ་དེ་དག་ནི་མི་སྒེར་གྱི་དྲན་གསོའི་བྱེད་སྒོ་རྐྱང་པ་ཞིག་གཏན་ནས་མིན་པར་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་གོ་དོན་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་དྲན་གསོ་དང་། ཞིབ་འཇུག འགྲེམས་སྟོན་སོགས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་བརྒྱུད་དེ་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་སོགས་མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་སྙིང་སྟོབས་དག་གང་ལེགས་ཀྱིས་རྒྱུན་འཛིན་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན་ལ། དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་རིག་གནས་སྔར་བས་དར་སྤེལ་དང་། དར་རྒྱས། འཕེལ་རྒྱས་བཅས་གཏོང་རྒྱུ་དེ་རེད།
རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོའི་ཐུགས་སྲས་སུ་གྱུར་བའི་ཡིག་མཁན་སངས་རྒྱས་བཀྲ་ཤིས་ཀྱིས་མ་སྐུལ་དང་བླང་གི་སྒོ་ནས་གོང་རིམ་ལ་སྙན་ཞུ་དང་རྩ་འཛུགས་བྱས་ཏེ་སྤྱི་ལོ་༢༠༡༦ལོར་“ཀན་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་བོད་ཀྱི་ཡིག་མཁན་མཐུན་ཚོགས”དངོས་སུ་བཙུགས་བ་དང་། ཡིག་གཟུགས་ལ་དགའ་མཁན་བརྒྱ་ཕྲག་ལྷག་ཐོ་འགོད་བྱས་ནས་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་དངོས་གཞིའི་ཚོགས་མིར་གྱུར་ཡོད། ཁྱད་པར་དུ་རྨ་ཆུ་དང་། ཀླུ་ཆུ། ཐེ་བོ་བཅས་རྫོང་གསུམ་དུ་བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་མཐུན་ཚོགས་བཙུགས་ཏེ་ཡིག་གཟུགས་བྱེད་སྒོ་སྣ་ཚོགས་སྤེལ་བས་མིག་སྔར་ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་སུ“ཡིག་གཟུགས་ཀྱི་ཚ་རླབས”དང་མི་རིགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལ་དོ་ཁུར་བྱེད་མཁན་ཇེ་མང་ནས་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བའི་རྣམ་ཡག་པོ་ཞིག་ཆགས་བཞིན་ཡོད། ཁུལ་དང་རྫོང་རིམ་པའི་ཡིག་གཟུགས་མཐུན་ཚོགས་ཀྱིས“བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་རིག་གནས་ཞིང་འབྲོག་གྲོང་ཚོ་དང་གཞི་རིམ་སློབ་གྲྭ་སོགས་སུ་ཁྱབ་གདལ་གཏོང་བའི་”བྱེད་སྒོ་སྤེལ་ནས་རང་རེའི་ཁུལ་གྱི་སློབ་གྲྭ་ཁག་གཅིག་ཏུ་བོད་ཡིག་ཡིག་གཟུགས་བསླབ་ཚན་དུ་བཀོད་དེ་ཡིག་གཟུགས་སློབ་གསོ་སྤེལ་བ། མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་དང་ཡིག་གཟུགས་ལ་དགའ་པོ་བྱེད་མཁན་ཚོས་ཞིང་ཆེན་ཕྱི་ནང་གི་འབྲེལ་ཡོད་ཡིག་གཟུགས་ཚོགས་འདུ་དང་བགྲོ་གླེང་བྱེད་སྒོར་ཞུགས་པ། བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་འགྲན་བསྡུར་རྩ་འཛུགས་བྱེད་པའམ་ཡང་ན་དེའི་ནང་དུ་ཞུགས་པ། བོད་ཀྱི་ཡིག་གཟུགས་བརྩམས་ཆོས་རྒྱལ་ས་པེ་ཅིང་དང་། ཐེན་ཅིན། སི་ཁྲོན་ཁྲིན་རྡུ་སོགས་སུ་ཁྱེར་ནས་འགྲེམས་སྟོན་དང་འོས་སྦྱོར་བྱེད་པ་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པའི་སྟེང་ནས་རིག་གནས་སྤེལ་རེས་དང་ས་ཁུལ་དབར་གྱི་འབྲེལ་ཡོད་མཉམ་ལས་ཇེ་ཟབ་ཏུ་བཏང་བས་མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་ཕྱི་ཕྱོགས་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།
གོང་གསལ་གྱི་རྣམ་པ་བཟང་པོ་དེ་དག་ལས་མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་རིག་གནས་ཀྱི་མཚར་ཉམས་དང་དེའི་“བསམ་བློའི་སྟོབས་ཤུགས་”མཚོན་ཡོད་ལ། མི་རིགས་རིག་གནས་དར་རྒྱས་ཀྱི་མདུན་ལྗོངས་བཟང་པོ་ཞིག་ངང་གིས་མཐོང་ཐུབ།
གསུམ་པ། མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་མཁས་མཛངས་གྲུབ་རྐྱེན་དང་དེའི་རྩ་བའི་འབྱུང་ཁུངས།
༡.རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོས་སྐུ་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་ནང་བསྟན་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ལ་སློབ་གཉེར་དང་། མི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཞིབ་འཇུག ཡིག་གཟུགས་བརྩམས་ཆོས་གསར་རྩོམ། མི་རིགས་སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་དང་ལེན། མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་བ་ལ་བཅས་ཀྱི་ཁྲོད་ནས་ཁོང་གི་མི་ཚེའི་བཞུད་ལམ་དང་བྱས་རྗེས་ལ་ཕྱིར་དྲན་བྱས་ན། ཁོང་ཉིད་འདི་འདྲའི་མཁས་མཛངས་ཞི་དུལ་གྱི་ཤེས་ལྡན་མི་སྣ་ཞིག་དུ་གྱུར་བར་ཕྱི་རོལ་གྱི་ཆ་རྐྱེན་འཛོམས་ཡོད་པ་སྙོན་དུ་མེད་ནའང་། ཆེ་གཙོ་བོར་གྱུར་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ནི་ཁོང་གི་རང་སྟེང་ན་མཆིས་པའི་བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་རྒྱུ་དེ་ཡིན་ངེས་ཏེ།（༡）རྒྱལ་ཁབ་དང་མི་རིགས་ལ་བཅངས་པའི་བརྩེ་བ་ཟབ་མོ། （༢） མིག་རྒྱང་རིང་པའི་མི་ཚེའི་ཕུགས་འདུན། （༣）བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཆོད་སེམས།（༤）ལས་དོན་སྒྲུབ་པའི་སེམས་ཤུགས་ཆེན་པོ།（༥） ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་བློ་གྲོས། （༦） རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཡར་ཐོན་དོན་གཉེར་གྱི་སྙིང་སྟོབས་བཅས་སོ།།
རྒྱུ་དེ་དག་ལ་ཕྱོགས་བསྡུས་དང་ཞིབ་འཇུགས་བྱས་ཚེ། སྐྱེ་བོ་ཀུན་གྱིས་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ཀྱི་ཚད་མཐོའི་དགོངས་པ་དང་བསམ་བློའི་ཉིང་བཅུད་གང་མང་ཞིག་བཞག་ཡོད་དེ།
（༡）མི་རིགས་ལ་བཅངས་པའི་བློ་གཅིག་སེམས་གཅིག་དང་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ཀྱི་བརྩེ་སེམས།
（༢）ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར་གདོང་གིས་བསུས་ཞིང་། ཆབ་སྲིད་ཀྱི་མནར་གཅོད་དང་གོད་ཆག་གི་དཀའ་སྡུག་ཁྱད་དུ་བསད་དེ། ཐོག་མའི་སེམས་འདུན་མི་འགྱུར་བའི་སྙིང་སྟོབས།
（༣）དཔའ་ངར་ཞིམ་མེད་དང་རྒྱུན་འཁྱོངས་ལྷོད་མེད་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་དང་ཆོད་སེམས།
（༤）བརྩེ་ལྡན། བརྩོན་འགྲུས། འཚོལ་སྙེགས། དཀའ་སྤྱད། གཟབ་ནན། འགན་འཁུར་བཅས་ཀྱི་སྤྱོད་ཚུལ།
（༥）མི་རིགས་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་ལ་གཞོལ་བའི་ཕུགས་འདུན་ཆེན་པོ།
（༦）བསླབ་པའི་ཚེ་ན་མི་གཡེང་བ། སྐལ་ལྡན་རྗེས་སུ་འཛིན་པར་ངང་རིང་རྒྱུད་འཇམ་དང་སྐྱོ་ངལ་མེད་པ་སོགས་བདག་བས་གཞན་གཅེས་ཀྱི་བསམ་པའི་གོ་རྟོགས།
（༧）ཡར་རྒྱས་བརྩོན་ལེན། རྣམ་དག་དགེ་སྒྲུབ་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་བའི་ཀུན་སྤྱོད་བཅས་སོ།།
ཟང་ཟིང་ལ་ཡིད་དབང་ཤོར་པའི་བསྐལ་བ་སྙིགས་མའི་དུས་ཀྱི་ཚེ་ན་མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་མཁས་མཛངས་དཀོན་ཞིང་དཀོན་ལ། མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་གདེང་ཚོད་ཉམས་རྒུད་དུ་གྱུར་ནས་མི་རྣམས་དངོས་པོའི་ཁེ་ཕན་ཁོ་ནར་དོ་སྣང་ཆེ་ཞིང་། དོན་དུ་གཉེར་རྒྱུ་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་དེང་འདིར། ། ང་ཚོའི་མི་རིགས་འདི་དང་། ས་ཆ་འདི། དུས་རབས་འདིར་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ལྟ་བུའི་མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་མི་བུ་གང་གི་གཏིང་ཟབ་པའི་བསམ་བློ་དང་བཞེད་དགོངས། གཟབ་ནན་སློབ་སྒྲུབ་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས། སྤྲོ་སེམས་འཁོལ་བས་མི་རིགས་ཀྱི་ཤེས་ལྡན་གསོ་སྐྱོང་གནང་བའི་རྟོག་པ་སོགས་“མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་མཚོན་རྟགས”དང“བསམ་པའི་ཤུལ་བཞག”ལ་བརྟེན་ནས་མི་བུ་གང་མང་ཞིག་ལ་མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་རང་རྟོགས་དང་མི་རིགས་རིག་གནས་ཀྱི་གདེང་ཚོད་ཆེ་རུ་གཏོང་རྒྱུར་སྐུལ་ལྕག་དང་འབོད་སྐུལ་ཐོབ་ནས་མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་རིག་གནས་བྱ་གཞག་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་རྒྱུར་གཞོལ་བར་སྨོན།
གུས་པར་འོས་པའི་དགེ་རྒན་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་ལགས་ལ་ཕུལ་བའི་དྲན་སྣང་གི་ཡིག་ཆུང་འདི། མི་ཡུལ་གྱི་ཟོལ་མེད་འཚམས་འདྲི་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་རྒྱུའི་རེ་བ་དང་བཅས། ཁྱེད་ཀྱིས་མི་རིགས་དང་དུས་རབས་ལ་བཞག་པའི་བསམ་བློའི་རྒྱུ་ནོར་རྩ་ཆེན་འདི་དག་མི་རིགས་རིག་གནས་སློབ་གསོའི་བྱ་གཞག་བདེ་བླག་ངང་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་རྒྱུར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་འདིར་ཤེས་དཔལ་གཉིས་ལྡན་གྱི་ཡར་ཐོན་ཞིག་མངོན་འགྱུར་ཡོང་བའི་བསམ་པའི་སྟོབས་ཤུགས་ཤིག་ཏུ་འགྱུར་བར་སྨོན།
(1990ལོའི་ཟླ་དང་པོར་བྲིས་ལ། ཕྱིས་སུ་བཟོ་བཅོས་ཐེངས་འགའ་བརྒྱབ་པ་མ་ཟད། 2019ལོའི་ཟླ་12པར་སླར་ཡང་ནང་དོན་ཁ་གསབ་རྒྱ་སྐྱེད་ཀྱི་བཟོ་བཅོས་བརྒྱུད་རིམ་ཐེངས་ལྔ་ཙམ་བྱས་ཟིན་པའོ།།) རྒན་གུ་དྲག་ལགས་ཀྱིས་བརྩམས་གནང་མཛད་པའི་མཁས་དབང་སྨོན་ལམ་རྒྱ་མཚོ་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་རྩོམ་ཡིག་འདི་གང་གི་བརྒྱུད་སློབ་ཐ་མལ་བ་རྟ་མགྲིན་མིང་དུ་འབོད་པས་སྤྱི་ལོ༢༠༢༠ལོའི་ཟླ༡ཚེས་༢༢ཉིན་གྱི་དགོང་མོ་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བ་དགེ་གྱུར་ཅིག།
倾情传承民族优秀传统文化的辉煌人生及其宝贵精神遗产
——追念著名学者毛兰木加措老师逝世三十周年
耿哲
获悉著名学者毛兰木加措老师病危，一九九零年元月八日，时任卓尼县副县长的我特意从卓尼赶赴合作看望毛兰木加措老师。一路上心中默默祝愿老师早日康复，并准备待老师痊愈后邀请他去卓尼，为全县藏语文教师培训班授课，传播民族优秀文化、指导民族文化教育工作……刚下车，却骤然听到“毛兰木加措老师已于今晨离世！”这消息，如雷炸耳，如电击目。我茫然不知所措，精神恍惚地来到甘南藏中专学校（原甘南民族学校），心情沉重地站立在老师的遗体前，向他默默致哀……啊，一代藏族著名文化学者、一位著名藏文书法家、一位民族教育家，就这样匆匆离开了我们。我心中的沉痛，我不尽的缅怀都依稀化作无言的思绪。
一九九零年元月八日是个悲痛而难忘的日子，转瞬间已有三十年。我们常常情不自禁地缅怀毛兰木加措老师始终不渝的民族文化情怀、执着不倦的民族教育情怀，怀念其巨大的人格魅力和高贵的思想境界，成为人们进取向善的精神力量。
一、潜心传承民族优秀传统文化的辉煌人生篇章
藏族著名文化学者、著名藏文书法家、民族教育家毛兰木加措老师一九二八年出生于甘肃省夏河县博拉乡洛吾堂村。毛兰木加措自幼天资聪颖，富有灵气和智慧潜质。时因缘成熟，十一岁那年适时入拉卜楞寺闻思学院学习佛经；一九四二年入“国立拉卜楞青年喇嘛职业学校”，接受六年的现代教育熏陶。毛兰木加措先后从师毛尔盖·桑木丹等多位佛学、文化、书法大师，多年系统学习佛学理论，研修五明知识，潜心钻研书法理论及其实践艺术。以其非凡的智慧和持之以恒的毅力，贯通领悟佛学五明内容，书法实践水平更达到较高境界，从而得到拉卜楞寺第五世嘉木样大师的称赞，遂于一九四八年起荣任拉卜楞议仓秘书长，享誉四方。
随着新中国的建立，毛兰木加措于一九五三年参加工作成为新中国的正式职员，担任政协夏河县委员会委员兼副秘书长，并供职于甘南州人委秘书处。
因毛兰木加措老师因特殊的身份和经历，在历次政治运动中受到不公正的对待，几经磨难，历经坎坷。但他却挫而弥坚矢志不渝，把毕生的精力和智慧献给神圣的伟业——民族文化教育事业。
党的十一届三中全会传佳音——坚持实事求是和拨乱反正，果断地结束了“以阶级斗争为纲”的错误路线，开启了以经济建设为中心、实行改革开放的新时期。随着落实党和国家的民族政策和宗教政策，进一步焕发了毛兰木加措老师的精神，激发了毛兰木加措老师致力于民族文化教育事业的热情。毛兰木加措老师自一九八零年起身体力行直接从事教育教学工作，为时代、为民族做出了多方面的有益贡献。曾担任甘南民族学校高级讲师，政协甘肃省委员会委员、常委，甘肃省佛教协会常务理事，政协甘南州副主席，甘南民族学校（后来的甘南藏中专）副校长、名誉校长。以及州教育、翻译系列中级技术职务评审委员会委员，省教育厅中专技术职务评委会文科评议组成员。并以其学术水平和道德文章的声望受聘兼任中国藏语系高级佛学院研究员、原合作师专（现甘肃民族师范学院）兼职教授。
毛兰木加措老师一生潜心研究学问，勤奋写作，为弘扬和发展藏族文化而孜孜不倦，生死以之，在毛兰木加措老师的身上充分体现着老一辈知识分子求实、勤恳、执着、刚正、坚毅的优秀品质。他那数百万言的著作（发表和出版的仅其少部），为历史为民族留下了丰富的文化遗产。毛兰木加措老师参与校订、编纂和撰写的《安多政教史》、《藏汉大辞典》、《拉卜楞寺志》、《近代文化发展的中心》、《藏文格式简述》、《藏文五体书法字贴》等，在省内外享有盛誉；主持编写的《中专藏文教材》经五省区藏文教材编审委员会审定通过，作为五省区中专教材正式使用。有的荣获北方十五省区哲学社会科学图书奖，有的受到全国中小学藏文教材审查委员会的好评。毛兰木加措老师的文章思想深邃，情理并茂，逻辑严密，文字简洁练达，读之终生受益。
作为“民族教育家”，毛兰木加措老师当之无愧。以其自身“民族文化学者”的渊博学识和高贵的思想道德境界，致力于民族教育事业，为民族、为国家呕心沥血、诲人不倦地培养了大批民族文化人才，尤以精心培养造就了大批藏文书法新秀，为民族优秀文化的传承弘扬发展做出了重要贡献，体现了民族教育家的师德形象，以其突出贡献，被载入《甘肃教育人名录》。
二、有缘深切感受民族文化大家的精神风范和人格魅力
我原本没有藏文书法天资和教育基础，根本不具备直接求教于毛兰木加措老师学习书法艺术的基本条件；但有缘以“民族成分”这个固有而不可改变的特殊基因本能及其共同命运，使我得以走进毛兰木加措老师，更有幸的是共同的民族教育事业，使我获得机会能够结识敬慕已久的毛兰木加措老师，并在相识、相知中得到毛兰木加措老师的关怀和信任。
毛兰木加措老师对我的多年教诲、关怀体贴晚辈的嘉言懿行、为民族文化教育事业倾注心血的不倦精神、道德文章的巨大人格魅力，对我人生产生了重要影响，从而更加敬仰这位民族文化大家。
“从民族学校的性质和培养目标出发，今后应在遵循国家招生规定的前提下，尽可能招收通晓藏语文的考生，尽量放宽条件予以照顾……”，这富有见地的话语是时任甘南民族学校副校长的毛兰木加措老师于一九八二年四月在全州民族教育工作会议上的发言。当时，我作为卓尼县尼巴九年制寄宿学校校长也参加了这次会议，有幸第一次见到我久已敬仰的毛兰木老师。老师的发言，使我受到启迪；老师的主张，成为民族学校办学的一条重要原则。
会议期间，毛兰木加措老师和我们一起参加《中共甘南州委、甘南州人民政府关于积极稳步地发展民族教育的决定》和《甘南州藏族中小学试行工作条例》的讨论修改。老师一言一行无不表现出对民族的热爱、对工作的负责、对同志的坦诚、对晚辈后学的热情。这使我深受感动，我默默地下定决心：一定要象老师那样，致力于神圣的民族教育事业。
“实现藏族跻身于先进民族行列，使其繁荣昌盛，最有远见的做法是发展民族教育，培养人才”。这发自内心的话语，这金子般的思想，给了我深刻的启示，为我们端正主导思想起到了不可低估的作用。后来，我无论是在校长的岗位上，还是在州县有关部门的领导岗位上，我都铭记老师的教诲，并付诸于行动，不断深化对发展民族教育事业的认识。实践证明，老师的论断是正确的：民族要发展，教育必须先行。
一九八四年五月，时任卓尼县文教局负责人的我又一次和毛兰木加措老师一起参加全州民族教育会议。其间，我专心地聆听老师的教诲，诚挚地交流思想感情，同与会人员共同认真讨论和修改《甘南州十二年制藏族中小学教学计划》。在发展民族教育方面，老师与后学有许多共同的思路和观点，老师睿智的思想，给我以深化；我年轻的热情，给老师以欣慰。我对老师的为人、品德有了更深层次的了解，对老师更敬仰了。会议结束的那天下午，我带着工作和学习中的许多疑难问题又一次到老师家里拜访求教。“欢迎你，有啥问题我们互相探讨。”平易近人的态度，谦虚的话语顿时消解了我因崇拜而生的敬畏之情。老师循循善诱地解答了我的问题之后，又语重心长地鼓励我：“你很年轻，要从长计议，在搞好工作的同时，抓紧读书作学问。”他殷切地希望我做一个“有真才实学的人”。望着老师那劳累的神色、清瘦的面容，一种难以名状的情感撞击着心扉，一种向上的“内驱力”油然而生，心灵深处迸发进取的火炬经老师的点燃，烧得更亮了。和老师在一起，如坐春风，如沐春雨，无拘无束，畅所欲言，阐明己见。只有山涧才哗哗作响，大海哪有什么喧哗？老师与人相谈时，从不因自己是著名学者而居高临下，将自己的观点强加于人，他总是认真倾听你的陈述，给人以平等和蔼之感。老师那微微向前倾斜的身姿，那炯炯有神的双眼，那专注的神态犹如一幅浮雕，永远镌刻在我的心碑上。
毛兰木加措老师曾力荐我与他共事，我也十分渴望到老师身边工作，以便随时学习老师广博的知识，随时聆听老师的教诲，学习老师的治学风范。但因组织上另有安排，所以我就遗憾地失去了良机。我钦佩老师的博大胸怀，钦佩老师热心培养、提携晚辈的无私精神。这种不以狭隘的地域和派系划分观念为用人准则的精神，是值得我们更多人学习的。毛兰木加措老师是我敬仰的人生导师，效尤的楷模。
时任州政协副主席、甘南民族学校名誉校长的毛兰木加措老师，于一九八八年视察卓尼县尼巴学校，作为学者和书法家的他触景生情地为学校欣然题辞，留下珍贵墨宝，勉励学校更有作为。毛兰木加措老师不顾劳累、不嫌这里住宿条件差，很有兴致地在这里待了两天时间。到学校周围村寨走访牧民家庭，了解民情民俗；在学校听取情况介绍，同教职工座谈交流，同学生见面交谈，全面了解教学情况。在全校师生、乡机关职工及当地牧民参加的近千人大会上，毛兰木加措老师满怀深情地说：“你们这里自然环境优美，有茂密的森林、绿色的牧草，有清澉的河流、干净的空气；学校周围有几个纯藏族聚居的大村寨，这里民族成分纯、村寨大、坐落集中，这在整个藏区都是绝无仅有的。”“这里生态环境美，而且有勤劳智慧的牧民、有聪明的藏族少年儿童，在这里办学，传承民族优秀文化，实现民族进步，前景一定会美好……”。毛兰木加措老师以学者深邃的眼光，分析和概括我们家乡的人文地理特点和发展优势，这是对我们家乡的美好预言和未来寄予的厚望，给了家乡以顿悟般的勉励和启迪。三十多年后的今天，家乡的人们还在念及这一难以忘怀的往事，成为激励人们奋进的巨大力量。
三、英才精神成为激励志士不断传承民族优秀文化的不竭力量
三十年前，无情的病魔夺去了著名学者毛兰木加措老师的生命。这诚如当时藏族著名诗人伊丹才让老师在悼念毛兰木加措老师的唁电中所称“藏族当代文化圣坛上一颗灿烂之星殒落了”，的确，我们民族教育事业失去了一位育人不倦的教育家，学术界失去了一位德高望重的文化学者，民族文化事业失去了一位大书法家，更多的后学失去了热情的导师和伯乐。毛兰木加措老师的一生无愧于人生，无愧于事业，无愧于民族，人们将永远怀念他。
是的，对于为民族、为国家贡献出自己的智慧、精力的人，死亡并不是生命的终结。人们对他的怀念，他留给后人的精神遗产，不正是他生命轨迹的延续？毛兰木加措老师的逝世给我们以深刻启迪和顿悟：要加倍珍惜生命赋予我们的时光，使生活中的一切，充满光彩和芬芳。
第一、民族文化标记和精神遗产
毛兰木加措老师传承弘扬民族优秀文化的累累硕果和辉煌人生篇章光彩夺目，成为民族文化教育发展的重要标记和我们民族珍贵的精神遗产。
第二、毛兰木加措老师和其他民族文化精英留给民族和时代精神文化财富的不朽影响
我们庆幸地看到，这些年来人们以自发的行为撰写发表纪念文章、举办带有纪念性质的藏文书法展览、搜集整理有关毛兰木加措老师历史资料、开展研讨、建纪念馆等方式，深情地颂扬毛兰木加措老师的生平思想、道德文章、精神境界以及对书法艺术的研究、民族文化的传承、民族文化人才的培养等多方面的突出贡献。这些有益活动绝非单纯的个人纪念活动，而更重要的是通过纪念、研讨、展示等途径，更好地继承毛兰木加措老师等民族文化精英的宝贵精神，旨在进一步弘扬、繁荣、发展民族优秀文化。
毛兰木加措老师的得意门生、藏文书法家桑吉扎西等志士通过努力争取和积极筹备并经有关机关审批，于二零一六年成功建立“甘南州藏文书法家协会”，一百多名书法爱好者经注册成为协会正式会员；玛曲、碌曲、迭部三县均成立了藏文书法家协会。目前在全州范围形成了“书法热”和民族传统文化有人关注的可喜局面。由州、县藏文书法协会组织开展“送藏文书法文化进农牧村”、“送藏文书法文化进校园进课堂”活动，在我州部分学校上藏文书法课实施书法教育；组织协会会员、书法爱好者参加省外有关书法业务会议；组织或参与有关藏文书法比赛；推荐或组织藏文书法作品在北京、天津、四川等地举办藏文书法展览，增进文化交流和地区间相关协作，扩大了民族文化的对外影响。
以上良好态势，彰显了民族优秀文化的巨大魅力及其“精神力量”，预示着民族文化的美好前景。
第三、成就民族文化英才的根本来源
毛兰木加措老师一生倾情学习佛学理论，潜心研究民族历史文化，精心创作书法精品，致力于民族教育事业，严谨传承弘扬民族优秀传统文化。我们纵观毛兰木加措老师的心路历程和人生轨迹及其重要贡献，经过寻根溯源可以看出，所以取得斐然成果，成为“英才”、“大家”，固然不能完全排除一些客观外部条件，但更重要的是取决于他的主观努力，这主要源自于：
1. 深厚的国家和民族情怀；2.高远的人生志向；3.坚定的意志和非凡的毅力；4.高度的事业心；5.超凡的智慧；6.追求卓越的进取精神。
归纳梳理和集中其“源自于”，为世人进一步探究、彰显并留得毛兰木加措老师重要的思想精神境界，这就是：
1. 坚定不移、矢志不渝的民族情怀；
2. 应对历史风云、任凭政治磨难、克服艰难困苦、秉持初衷不变的精神；
3. 坚韧不拔、持之以恒的意志和决心；
4. 倾情、努力、执着、勤奋、严谨、负责的作风；
5. 励志民族文化传承的深远志向；
6. 学而不浮、育人不倦，耐心教书育人、培养造就民族文化人才的无私境界；
7. 积极进取、健康向善、奉献社会的品格。
在越来越喧嚣和浮躁，越来越匆忙与世俗的当下，人们更多地关注和追求物质利益，而缺乏民族文化英才，缺乏民族文化自信。我们这个民族、这个地方、这个时代，多么需要像毛兰木加措老师这样的民族文化精英——我们热切企盼以其深邃的学术思想、严谨的治学精神、热情培养民族人才的无私境界，以其“民族文化标记”和“精神遗产”来激励和唤起更多人增强民族文化自觉、民族文化自信，致力于传承和弘扬民族优秀文化事业。
敬爱的毛兰木加措老师，希望这段追忆文字，幻作人间最真诚的问安，告慰老师——坚信您留给民族和时代的宝贵精神财富，将成为推进民族文化教育事业健康发展、实现社会文明进步的精神力量。
（曾草就于一九九零年元月，后几经改动，二零一九年十二月又扩容修改作为过程五稿）
རྩོམ་པ་པོ། གུ་དྲག
ཡིག་བསྒྱུར་བ་རྟ་མགྲིན་མགོན་པོ།
|
|
